Ter voorbereiding van de viering van de dinsdag

Ter voorbereiding van de viering van de dinsdag

Uit een preek van de priester Johannes Eckhart († ca. 1328)

De barmhartigheid van God

Meester Johannes Eckhart

Een meester zegt: het grootste dat God ooit aan alle schepselen heeft bewezen, is zijn barmhartigheid. Het meest geheime en verborgene, zelfs datgene wat Hij eens aan de engelen bewees, wordt in zijn barmhartigheid opgenomen en wel zo als het in zichzelf is en als het in God is. Wanneer God aan het werk is, dan is het eerste resultaat de barmhartigheid; niet in de zin dat Hij de mensen hun zonden vergeeft of dat een mens zich over een medemens ontfermt. De meester wil veeleer zeggen dat het grootste werk dat God verricht, de barmhartigheid is.

Een meester zegt: het werk van de barmhartigheid is zozeer met het wezen van God verbonden dat waarheid, rijkdom en naastenliefde – ook wanneer het ene treffender is dan het andere – God kenmerken, maar dat het grootste werk van God zijn barmhartigheid is. Dat wil zeggen: God plaatst de ziel in het hoogste en het zuiverste dat ze verkrijgen kan, in de ruimte, in de zee, in een onmetelijke zee, waar Gods barmhartigheid werkzaam is. Daarom zegt de profeet: ‘Heer, ontferm U over het volk dat in U is’ (Hos. 14, 4).

Welk volk is ‘in God’? Johannes zegt: ‘God is liefde, wie in de liefde woont, woont in God en God is met hem’ (1 Joh. 4, 16). Ofschoon Johannes zegt dat de liefde verenigt, toch vermengt de liefde zich niet in God, maar zij verbindt. De liefde brengt de eenheid niet voort, dat doet zij volstrekt niet. Wat reeds verenigd is, dat hecht en bindt zij te zamen.

De beste meesters zeggen: het verstand komt tot volledige zelfstandigheid en zelfstandig geworden, begrijpt het God, zoals Hij in zichzelf een zijnde is. Kennis doorbreekt waarheid en naastenliefde en raakt het zuivere zijn. Het begrijpt God zoals Hij zonder meer is.

Ik echter zeg: noch kennis noch liefde verbindt. De liefde begrijpt God zelf voor zover Hij goed is. Indien voor God de naam ‘de Goede’ zou ontbreken, dan zou de liefde niet meer voorop komen te staan. De liefde begrijpt God op een verhulde wijze, als onder een kleed. Dat doet het verstand niet. Het verstand begrijpt God zoals het Hem ziet. Toch kan het Hem niet in de zee van zijn ondoorgrondelijkheid begrijpen.

Ik zeg: hoger dan die twee, kennis en liefde, staat de barmhartigheid. Daar is God het hoogst en het zuiverst werkzaam, waar Hij in staat is te werken; daar brengt Hij barmhartigheid tot stand.

Een meester spreekt dat mooie woord: er is in de ziel iets dat heel geheimzinnig en raadselachtig is. Het ligt ver boven het woord, daar waar de krachten verstand en wil te boven gaan. Wat de ziel in wezen is, weet niemand te vertellen. Wat men daarvan weten kan, moet bovennatuurlijk zijn; het moet van de genade komen en dus is de barmhartigheid hier werkzaam. Amen.