Maksymowicz. Foto: CNS Photo – Vatican Media

Lidia Maksymowicz was pas 3 jaar oud toen op haar arm het nummer ‘70072’ werd getatoeëerd. De katholieke Wit-Russische werd daarmee in concentratiekamp Auschwitz gebrandmerkt als gevangene. De nazi’s deporteerden Maksymowicz met haar moeder en grootouders in 1941, omdat ze verdacht werden van samenwerking met het verzet.

Ze is nu 80, maar kijkt nog steeds elke ochtend naar dat nummer. Niet alleen om de verschrikkingen die ze doorstond niet te vergeten, maar ook om vast te houden aan haar overwinning op het kwaad en de dood.

Kus van de paus

Tijdens de algemene audiëntie van 26 mei trok ze de mouw van haar blouse omhoog om paus Franciscus het nummer op haar arm te laten zien. Franciscus reageerde op onverwachte wijze: hij boog voorover en kuste het nummer.

Maksymowicz retourneerde de spontane geste door de paus te omhelzen. “Het gebaar van de Heilige Vader gaf me kracht en verzoende me met de wereld”, zegt ze in een interview in de Poolse ambassade in Italië.

‘De paus is me zeer lief’

De dagen ervoor was Maksymowicz in de omgeving van Turijn om jongeren te vertellen over haar ervaringen, nadat haar reis naar Italië door de pandemie keer op keer was uitgesteld. Ze besloot van de gelegenheid gebruik te maken om Rome aan te doen en de paus te zien met wie ze zich zeer verbonden voelt.

“Naast Johannes Paulus II houd ik ook erg van Franciscus. Ik volg zijn vieringen op tv en bid elke dag voor hem. Ik ben hem trouw en hij is me zeer lief”, vertelt ze met vermoeide en geëmotioneerde stem.

Geschenken voor Franciscus

In de paar minuten die ze met hem had aan het einde van de audiëntie, kon ze paus Franciscus niet haar hele levensverhaal vertellen. “Ik kon geen woord met hem wisselen, maar we begrepen elkaar met één blik”, zegt ze.

Maksymowicz gaf de paus drie geschenken: een sjaal met de letter ‘P’ van de voormalige Poolse gevangenen, als symbool voor de herinnering; een schilderij waarop ze als kind is afgebeeld met haar moeder, kijkend naar de ingang van Auschwitz-Birkenau, als symbool voor de hoop; en een rozenkrans met een afbeelding van Johannes Paulus II, als symbool voor het gebed. “Die rozenkrans gebruikte ik elke dag om te bidden.”

Vergeving

Want ondanks het kwaad dat over haar werd uitgestort, hield ze nooit op in God te geloven. Het geloof gaf haar juist de kracht om haar “vervolgers te vergeven”, inclusief ‘engel des doods’ Josef Mengele, die als arts in Auschwitz verschrikkelijke experimenten op kinderen en zwangere vrouwen uitvoeren.

“Zorg ervoor dat de verschrikkingen van Auschwitz zich nooit herhalen”

Lidia Maksymowicz

Ook Maksymowicz werd slachtoffer van hem. Weggerukt uit de armen van haar moeder, werd ze ondergebracht in het ‘kinderblok’, waar “honderden kinderen van verschillende leeftijden en herkomst zaten. Ze stuurden me naar dat blok omdat ik gezond en schattig was. Ik heb enkel nog vage herinneringen, maar weet nog dat het er stonk en vies was.”

Ze kan zich niet meer herinneren wat Mengele precies met haar deed, maar vergeet “zijn obsessieve blik” nooit meer: “Hij was een verschrikkelijke man, zonder grenzen of scrupules. Dag na dag verloren talloze mensen door zijn toedoen het leven. Na de oorlog zijn er boeken teruggevonden met daarin verwijzingen naar nummers van gevangenen, waaronder het mijne.”

Moeder teruggevonden

Lidia Maksymowicz werd in 1945 bevrijd en meteen daarna geadopteerd door een Poolse familie. Op 21-jarige leeftijd vond ze via het Rode Kruis haar biologische moeder terug.

“Ik was nooit opgehouden haar te zoeken, ook al dacht ik dat ze dood was. We zagen elkaar pas weer in 1962. Zij woonde inmiddels in de Sovjet-Unie en had een nieuw gezin. Ze had me altijd beloofd dat we elkaar zouden terugzien en ze hield woord.”

Verwaterde liefde

De liefde tussen moeder en kind was echter met de tijd verwaterd, net als Maksymowicz’ herinneringen aan die eerste gezamenlijke levensjaren. Toen ze haar moeder jaren later vond, zag het meisje van weleer een figuur uit haar verleden, voor wie ze desondanks liefde en respect wilde voelen. Ze omhelsden elkaar en huilden samen, maar Maksymowicz besloot daarna bij haar adoptieouders te blijven. Haar biologische moeder zal ze echter altijd blijven zien als “mijn eerste moeder”.

Twee moeders

“Ik heb twee moeders gehad”, vertelt ze. “De eerste is me ontnomen in het kamp en aan de tweede, in Polen, dank ik mijn leven.”

Maksymowicz werd ook jarenlang van haar adoptiemoeder gescheiden toen ze werd vastgehouden in Moskou. “Ze hebben geprobeerd mijn verhaal voor politieke doeleinden te misbruiken”, zegt ze daarover. Dankzij haar koppigheid slaagde ze er uiteindelijk in terug te keren naar Krakau, waar ze nog altijd woont.

Boodschap aan de jongeren

Met diezelfde koppigheid houdt Lidia Maksymowicz vast aan het leven, al voelt ze zich naar eigen zeggen “oud en moe”. Ze heeft nog een missie te volbrengen: onder de nieuwe generatie de herinnering levend houden aan de verschrikkingen van de Tweede Wereldoorlog, in een tijd waarin racisme en nationalisme opnieuw de kop opsteken.

“In jullie jonge handen ligt de toekomst van de wereld”, houdt ze jongeren voor. “Bezoek als je kunt Auschwitz-Birkenau. Luister naar mijn verhaal en dat van vele andere overlevenden. En zorg ervoor dat die verschrikkingen zich nooit meer herhalen.” (Vertaling Susanne Kurstjens)

Uit het Katholiek Nieuwsblad

Neem een abonnement!