Tijdens de algemene audiëntie van woensdag 28 april
sprak paus Franciscus over de christelijke meditatie.

Vandaag hebben we het over de meditatie, een vorm van gebed. Voor een christen is mediteren zoeken naar een synthese. Het betekent zichzelf voor de immense bladzijde van de Openbaring te plaatsen, om te proberen het ons eigen te maken, het volledig op te nemen. En na het te hebben aanvaard, houdt de christen het Woord van God niet in zichzelf opgesloten, omdat dat Woord “een ander boek” moet ontmoeten, dat de Catechismus “dat van het leven” noemt (vgl. Catechismus van de Katholieke Kerk 2706). Dit is wat we proberen te doen, elke keer als we over het Woord mediteren.

Het ware ademhalen

De beoefening van meditatie heeft de afgelopen jaren veel aandacht gekregen. Niet alleen christenen spreken erover: er is een meditatieve praktijk in bijna alle religies van de wereld. Het is een wijdverbreide activiteit, zelfs onder mensen die geen religieuze visie op het leven hebben. We moeten allemaal mediteren, nadenken, onszelf herontdekken, het is een menselijke dynamiek.

Vooral in de vraatzuchtige westerse wereld wordt meditatie gezocht omdat het een hoge barrière vormt tegen de dagelijkse stress en leegte die overal is. Hier is dan het beeld van jonge mensen en volwassenen die in meditatie zitten, in stilte, met half gesloten ogen…

Maar wat doen deze mensen, kunnen we vragen. Ze mediteren. Het is een fenomeen waar we met een zekere instemming naar kunnen kijken. In feite zijn we niet gemaakt om continu te rennen, we hebben een innerlijk leven dat niet altijd genegeerd kan worden. Meditatie is daarom voor iedereen een behoefte. Mediteren is het ware pauzeren en ademhalen in het leven.

Mediteren in de christelijke context

We realiseren ons echter dat dit woord, eenmaal aanvaard in een christelijke context, een eigenheid krijgt die niet mag worden uitgewist. Mediteren is een noodzakelijke menselijke dimensie, maar mediteren in de christelijke context gaat verder: het is een dimensie die niet mag worden opgeheven.

Laten we het onszelf opnieuw herinneren: Jezus Christus is de grote deur waardoor het gebed van een gedoopte persoon passeert. Voor de christen komt meditatie binnen door de deur van Jezus Christus. De beoefening van meditatie volgt ook dit pad. En als de christen bidt, streeft hij niet naar volledige transparantie van zichzelf, hij zoekt niet naar de diepste kern van het ego.

Wat de christen zoekt

Dit is geoorloofd, maar de christen zoekt iets anders. Het gebed van de christen is allereerst een ontmoeting met de Ander, met de Ander maar met een hoofdletter A: de transcendente ontmoeting met God.

Als een gebedservaring ons innerlijke vrede geeft, zelfbeheersing, of duidelijkheid over de weg die moet worden genomen, zijn deze resultaten als het ware gevolgen van de genade van het christelijk gebed, die de ontmoeting met Jezus is. Mediteren is dus naar de ontmoeting met Jezus gaan, misschien geleid door een zin of een woord uit de Heilige Schrift.

Onze reisgezel: de Heilige Geest

De term ‘meditatie’ heeft door de geschiedenis heen verschillende betekenissen gehad. Zelfs binnen het christendom verwijst het naar verschillende spirituele ervaringen. Er zijn echter enkele gemeenschappelijke lijnen te vinden, en de Catechismus helpt ons hierbij nog steeds. Zij zegt aldus:

“De meditatiemethoden variëren even sterk als de geestelijke leermeesters (…) Maar een methode is niet meer dan een leidraad; wat rest is dat men, met de Heilige Geest, vooruitgaat op de enige weg van het gebed: Christus Jezus” (nr. 2707).

En hier wordt een reisgezel aangewezen, iemand die ons leidt: de Heilige Geest. Christelijke meditatie is niet mogelijk zonder de Heilige Geest. Hij is het die ons leidt naar de ontmoeting met Jezus.

Jezus heeft ons gezegd: “Ik zal jullie de Heilige Geest zenden. Hij zal het jullie leren en uitleggen.” En ook bij meditatie is de Heilige Geest de gids om voorwaarts te gaan in de ontmoeting met Jezus Christus.

De hele mens bidt

Er zijn dus veel methodes van christelijke meditatie: sommige zijn heel sober, andere meer gearticuleerd, andere benadrukken de intellectuele dimensie van de persoon, weer andere eerder de affectieve en emotionele. Het zijn methoden. Ze zijn allemaal belangrijk en ze zijn allemaal het waard om beoefend te worden, in zoverre ze kunnen helpen.

Waarmee helpen zij? Zij helpen de geloofservaring om een totale handeling van de persoon te worden. Niet alleen de geest bidt, maar de hele mens, de totaliteit van de persoon, net zoals je niet enkel met je gevoelens bidt.

De Ouden zeiden altijd dat het orgaan van het gebed het hart is. Daarom legden ze uit dat de hele mens, beginnend vanuit zijn centrum, vanuit het hart, een relatie met God aangaat, en niet slechts enkele van zijn vaardigheden.

De methode is een weg, geen doel

Daarom moet er altijd aan worden herinnerd dat de methode een weg is en geen doel. Elke gebedsmethode, als ze christelijk wil heten, maakt deel uit van die navolging van Christus die de essentie van ons geloof is.

De meditatiemethoden zijn manieren om de ontmoeting met Jezus te bereiken, maar als je onderweg stopt en alleen naar de weg kijkt, zul je Jezus nooit vinden. Je zult van de weg een god maken, maar de weg is een middel om je naar Jezus te leiden.

De Catechismus zegt: “De meditatie zet de gedachte, de verbeelding, de emotie en het verlangen aan het werk. Deze activering is noodzakelijk om de geloofsovertuiging te verdiepen, de bekering van het hart op te wekken en de wil om Christus te volgen te versterken. Het christelijke gebed legt er zich bij voorkeur op toe om ‘de geheimen van Christus’ te overwegen” (nr. 2708).

De Geest verbindt ons met Christus’ leven

Hier is dan de genade van het christelijk gebed: Christus is niet ver weg, maar is altijd in relatie met ons. Er is geen aspect van zijn goddelijk-menselijke persoon dat geen plaats van redding en geluk voor ons kan worden. Elk moment van Jezus’ aardse leven kan door de genade van het gebed hedendaags voor ons worden, dankzij de Heilige Geest.

Maar jullie weten dat men niet kan bidden zonder de leiding van de Heilige Geest. Hij is het die ons leidt! En dankzij de Heilige Geest zijn ook wij aanwezig bij de rivier de Jordaan, wanneer Jezus wordt ondergedompeld om de doop te ontvangen. Ook wij zijn aanwezig bij de bruiloft in Kana, wanneer Jezus de beste wijn geeft voor het geluk van de echtgenoten.

Het is de Heilige Geest die ons verbindt met deze mysteries van het leven van Christus, zodat we in de contemplatie van Jezus de ervaring doen van het gebed om ons meer met Hem te verenigen. Ook wij zijn verbaasd over de duizenden genezingen die door de Meester zijn verricht. We nemen het Evangelie, we mediteren over die mysteries van het Evangelie en de Geest leidt ons om daar aanwezig te zijn.

Wij zijn als Lazarus die uit het graf komt

En in gebed – wanneer we bidden – zijn we allemaal als de gezuiverde melaatse, de blinde Bartimeüs die zijn gezichtsvermogen terugkrijgt, Lazarus die uit het graf komt… Ook wij worden in gebed genezen zoals de blinde Bartimeüs werd genezen, die andere, de melaatse …

Ook wij worden opgewekt, zoals Lazarus werd opgewekt, omdat het meditatiegebed geleid door de Heilige Geest ons ertoe brengt deze mysteries van het leven van Christus opnieuw te beleven en Christus te ontmoeten en met de blinde te zeggen: “Heer, heb medelijden met mij! Heb medelijden met mij” – “Wat wil je?” – “Zien, de dialoog aangaan.”

Jezus ontmoeten

En de christelijke meditatie, geleid door de Geest, brengt ons tot deze dialoog met Jezus. Er is geen bladzijde van het Evangelie waarin geen plaats voor ons is. Mediteren is voor ons christenen een manier om Jezus te ontmoeten en zo, alleen op deze manier, onszelf te herontdekken. En dit is geen terugtrekking in onszelf, nee: naar Jezus gaan en bij Jezus onszelf ontmoeten, genezen, herrezen, versterkt door de genade van Jezus.

En Jezus ontmoeten, de Verlosser van allen, ook van mij. En dit is te danken aan de leiding van de Heilige Geest. (Vertaling Francesco Paloni)

Uit het Katholiek Nieuwsblad