Openingswoord

Allemaal van harte welkom bij de viering van de H. Eucharistie op de 31e zondag door het jaar, ook degen die via livestream met ons zijn verbonden.

In het evangelie van vandaag horen we een Schriftgeleerde Jezus een vraag stellen: Wat is het allerbelangrijkste gebod voor elke mens? God beminnen boven alles en je naaste als jezelf, was het antwoord. Maar wat moet je met zo’n uitspraak, met dit gebod van de liefde? Ik ben geneigd om te zeggen: je kunt er als zodanig niets mee.

Je begint al met de vraag: wat is liefde? Wat is van een ander houden? Als je liefde alleen als een gevoel ziet, en zo wordt het toch vaak gezien, dan kun je echt niet aan dat allerbelangrijkste gebod voldoen, tenminste niet in zijn algemeenheid. Een mooi onderwerp om te ontdekken hoe Jezus er over spreekt als een Schriftgeleerede Hem de vraag stelt.

Preek

Het liefdesgevoel kun je wel hebben naar een aantal mensen, maar nooit naar alle medemensen toe, en misschien ook niet altijd naar God toe.

Maar liefde in de Bijbelse zin is niet een gevoel, maar een levenshouding naar anderen, alle anderen, een goed hart toedragen, anderen het goede gunnen en waar mogelijk ook echt geven.

Maar ook, als je liefde in deze zin ziet is dat allerbelangrijkste gebod in de praktijk van het leven heel verwarrend.

De rangorde die het evangelie stelt is: eerst komt God, ten tweede komt de naaste en jezelf komt achteraan. Ik zou die volgorde eigenlijk willen omdraaien. Het eerste gebod is: hou van jezelf. Het tweede is: hou van je naaste, en het derde is: hou ook van God.

Hou eerst van jezelf. Dat klinkt misschien wat vreemd. We zijn niet gewend dat het zo gezegd wordt. En toch denk ik dat het niet anders kan. En waar het anders is, klopt er iets niet. Als iemand een hekel heeft aan zichzelf, dan is dat niet gezond. Als iemand zichzelf haat, dan is er iets grondig mis. Als iemand zichzelf verwaarloost of zichzelf nodeloos in gevaar brengt, dan is hij heel verkeerd bezig. Zelfliefde is een eerste vereiste om mens te zijn: het goede willen voor jezelf zit in onze natuur ingebakken. Jezelf kwaad toewensen of kwaad doen, is onmenselijk.

Nu is het best wat riskant om te praten over zelfliefde, want het kan gemakkelijk misverstaan worden en het kan ook vlug een vorm van egoïsme worden. Teveel zelfliefde is ook niet goed, maar dat geldt voor alle goede dingen. Eten is heel wezenlijk maar teveel eten is schadelijk. Slapen is een noodzakelijk iets, maar teveel slapen is ook niet goed. Zelfliefde vraagt dat je jezelf wel in de juiste proporties blijft zien, niet groter en niet kleiner dan je bent. Wie in de greep is van hoogmoed, eigenwaan, of een superioriteitsgevoel doet zichzelf, onbedoeld, veel te kort maar wie een minderwaardigheidscomplex heeft, doet dat evenzeer.

Alleen wie een goede zelfliefde heeft, kan ook voldoen aan het tweede gebod: van een ander houden zoals je van jezelf houdt. Voor een ander, voor elke ander, het goede willen, zoals je dat wilt voor jezelf.

Niemand verwaarlozen of in gevaar brengen, zoals je jezelf niet wilt verwaarlozen of beschadigen. Niemand kwaad toewensen of kwaad doen zoals je jezelf geen kwaad toewenst of toebrengt.

Ook hier gaat het niet om een gevoel maar om een levenshouding. Als je een hekel aan iemand hebt, of zelfs haat voelt jegens een ander, dan klopt er natuurlijk iets niet, maar gevoelens heb je niet altijd in de hand, maar ook dan mag je die ander geen kwaad toewensen of kwaad doen ook dan moet je die andere toch het goede gunnen en als de situatie zich voordoet het goede geven. En dit juist maakt het tweede gebod in de praktijk van het leven vaak zo moeilijk, in sommige gevallen schijnbaar onuitvoerbaar.

Kijk maar naar de situatie in Israël tussen Joden en Palestijnen. Daar is tussen beide bevolkingsgroepen zoveel haat gegroeid dat het steeds meer een vraag wordt of het nog wel ooit goed kan komen. Maar ook tussen individuen kunnen soortgelijke situaties bestaan, waarin gevoelens mensen blind maakt. Niet alleen het liefdesgevoel maakt mensen blind, maar het haatgevoel doet dat nog veel en veel meer en dat kan verschrikkelijke gevolgen hebben.

In het evangelie staat de liefde voor God voorop en boven alles.

Ik zie het toch liever als een derde laag van het gebod van de liefde, zij het wel als een heel bijzondere laag en eigenlijk zit het al in de eerste twee geboden. Gezonde zelfliefde is liefde voor het schepsel van God dat wij zijn, is eerbied voor zijn bedoelingen met ons, zoals Hij die in onze menselijke natuur heeft neergelegd.

Wie zichzelf tekort doet, doet zijn Schepper tekort. Dat geldt nog veel meer wat betreft onze liefde voor de naaste.

Elke medemens is juist als ik een schepsel van God, Dat klinkt misschien wat vreemd, niet meer en niet minder. En als ik een medemens tekort doe, doe ik zijn en mijn Schepper tekort. Als ik een medemens goed doe, dan doe ik God goed, ook dat is heel bijbels. Het gaat steeds weer om een positieve en welwillende houding, naar jezelf toe, naar je medemensen, naar je Schepper. Waar wij dat beleven en waar maken, daar wordt het koninkrijk van God een stukje werkelijkheid.

Laten we elke dag opnieuw proberen dat koninkrijk van God in ons leven werkelijkheid te laten worden. Amen.